İcra ve İflas Hukuku'na göre, borçlunun borcu olmadığını veya alacaklının takibe yetkisi bulunmadığını ileri sürerek icra takibine karşı savunma yapmasına ödeme emrine itiraz denir. Bu hak, ilamsız icra takibine karşı borçluya tanınmış en etkili savunma yollarından biridir.
Bu yazımızda, icra takibinin temel yapısını, ödeme emrine itirazın nasıl yapılacağını, türlerini, süresini ve geçerlilik şartlarını detaylarıyla inceliyor; son olarak da kambiyo senetlerine dayalı takiplerde itiraz konusunu ele alıyoruz.
İcra Takibi Nedir?
Devletin zorlayıcı gücüyle alacağın tahsil edilmesini sağlayan yasal süreç icra takibi olarak tanımlanır. İcra takibine konu alacak genellikle para ya da teminat alacaklarıdır.
Üç ana icra yolu bulunmaktadır:
İlamsız icra: Alacaklının mahkeme kararı olmaksızın doğrudan başvurduğu takip yoludur. Bu takipte borçluya ödeme emri gönderilir.
İlamlı icra: Mahkeme kararı (ilam) ile sabitlenmiş bir borcun icrası için kullanılır.
Rehnin paraya çevrilmesi: Alacak rehinle teminat altına alınmışsa öncelikle bu rehnin paraya çevrilmesi yoluna başvurulur.
Ödeme Emri Nedir?
İlamsız takipte ilk adım, icra dairesinin borçluya gönderdiği ödeme emridir. Ödeme emrinde borçluya;
bildirilir. Aksi takdirde borç kesinleşir ve haciz işlemlerine geçilir.
İcra dairesi ödeme emrini düzenlerken borcun gerçekliğini incelemez. Yani takip konusu borcun var olup olmadığını değerlendirme yetkisi icra dairesine değil, itiraz üzerine gerekirse mahkemeye aittir.
Ödeme Emrine İtiraz Hakkı ve Süresi
Borçlu, ödeme emrinin kendisine tebliğinden itibaren 7 gün içinde icra dairesine başvurarak itiraz etmelidir. Bu süre içinde yapılmayan itiraz geçersiz sayılır.
İtirazın kabul edilebilir olması için;
Ödeme emri tebliğ edilmiş olmalı,
Borçlu açık bir şekilde itiraz iradesini ortaya koymalı (“itiraz ediyorum” gibi),
Borçlu ödeme emrine muhatap kişi olmalı,
Ve süresinde yapılmalı
gerekmektedir.
İtirazın Sonuçları
Borçlu yasal süresi içinde ödeme emrine itiraz ettiğinde;
Takip kendiliğinden durur,
Haciz işlemleri yapılamaz,
Alacaklı, takibe devam edebilmek için itirazın iptali veya itirazın kaldırılması davası açmak zorundadır.
Ödeme Emrine İtiraz Türleri
1. Borca İtiraz
En yaygın itiraz türüdür. Borçlu borcun varlığına veya geçerliliğine yönelik çeşitli savunmalar öne sürebilir:
Borçlu isterse borcun sadece bir kısmına da itiraz edebilir (kısmi itiraz); ancak hangi miktara itiraz edildiğini açıkça belirtmesi gerekir.
2. İmzaya İtiraz
Eğer takip, adi nitelikli (noterden onaysız) bir belgeye dayanıyorsa borçlu, bu belgedeki imzanın kendisine ait olmadığını açıkça beyan ederek “imzaya itiraz” edebilir.
Örneğin, “Bu imza bana ait değil” gibi bir ifade yeterlidir.
Noter tasdikli belgelerde imzaya itiraz mümkün değildir; bu durumda ancak sahtelik davası açılabilir.
Gecikmiş İtiraz
Borçlu, kusuru olmaksızın (örneğin hastalık, kaza, cezaevi gibi) itiraz süresini kaçırmışsa, engelin kalktığı günden itibaren 3 gün içinde icra mahkemesine başvurarak gecikmiş itirazda bulunabilir. Mahkeme, mazereti yerinde görürse takibi durdurur.
İtiraz İle Şikayet Arasındaki Fark
İtiraz, takibe konu borcun esası hakkında yapılır.
Şikayet, icra dairesinin yaptığı işlemlerin usule aykırı olması halinde başvurulan yoldur.
Borçlu her iki yolu karıştırmamalı; maddi borca ilişkin itirazlarını “itiraz” yoluyla, usul hatalarını ise “şikayet” yoluyla ileri sürmelidir.
Kambiyo Senetlerine İlişkin İcra Takiplerinde İtiraz
Kambiyo senetleri (bono, poliçe, çek) ile yapılan takipler özel bir takip türü olan kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip kapsamındadır. Bu takiplerde borçlunun itiraz hakkı daha sınırlı ve daha şekle bağlıdır.
1. Süre ve Yetkili Merci
Borçlu, ödeme emrinin tebliğinden itibaren 5 gün içinde icra mahkemesine başvurarak itiraz edebilir. Bu itiraz artık icra dairesine değil, doğrudan icra mahkemesine yapılmalıdır. 7 günlük genel süre burada geçerli değildir.
2. İtiraz Sebepleri
Kambiyo senetlerinde itiraz ancak belirli, sınırlı sebeplere dayanabilir. Bunlar:
İmzanın kendisine ait olmadığı (imzaya itiraz)
Borcun ödendiği, zamanaşımı, takas, yetkisizlik gibi klasik savunmalar
Senedin kambiyo senedi niteliği taşımadığı
Muhatap veya keşidecinin usulüne uygun olmadığı
Poliçede cironun eksik veya usulsüz olduğu gibi teknik eksiklikler
Ancak kambiyo senedine dayalı takiplere karşı genel borca itiraz gibi bir beyan, takibi durdurmaz.
3. Takip Süreci
Kambiyo senetlerine dayalı takipte;
Takip ödeme emriyle başlar,
Süresi içinde itiraz edilmezse takip kesinleşir,
Haciz işlemlerine geçilir.
Ancak itiraz üzerine mahkeme duruşma yapar ve haklı bulunursa takibi iptal eder. Haksız bulunursa, alacaklının haciz talebine onay verir.
4. İtirazın Sonuçları
Kambiyo senedine dayalı takibe süresinde ve usulüne uygun şekilde itiraz edilmezse, senet kesin delil niteliği kazanır ve borçlunun malları haczedilebilir.
Sonuç
İlamsız veya kambiyo senedine dayalı icra takibine karşı, ödeme emrine itiraz borçlunun elindeki en güçlü savunma aracıdır. Süreler, şekil şartları ve itiraz gerekçeleri mutlaka dikkatle değerlendirilmelidir.
Hatalı veya eksik yapılan bir itiraz, telafisi zor hukuki sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle ödeme emri tebliğ alındığında vakit kaybetmeden bir icra avukatına danışmak, hak kaybını önlemenin en sağlıklı yoludur.
